Anadolu Efes’in Rusya’da yaklaşık 25 yılda fabrikalar, dağıtım kanalları ve ülkeyle özdeşleşmiş markalarla oluşturduğu dev şirketi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in bir kararnamesi ile geçici yönetime devredildi.

Putin’in Avrupalı şirketlere yönelik tahammülsüz yaptırımlarının son kurbanı Anadolu Efes’in Rusya ve Ukrayna’daki operasyonlarında yüzde 50’şer payla ortak olduğu Belçikalı AB InBev oldu.

Daha önce AB Inbev’in hisse satışına onay vermeyen Rusya, son olarak Anadolu Efes’in sahip olduğu Efes Breweries Inernational (EBI) ile AB InBev arasında anlaşılan hisse devri başvurusuna da şirkete kayyım atayarak cevap verdi.

Türk şirketlerin yurt dışına açılımı konusunda örnek olarak gösterilen, hem yatırım hem de satış anlamında çok önemli bir başarı hikâyesi yazan Anadolu Efes’in, Rusya operasyonuna nasıl başladığını ve bugüne nasıl gelindiğini okurlarımız için derlemeye çalıştık.

“İhtiyar Değirmenci” sembol marka oldu

Anadolu Efes, 1969’da faaliyete geçip Türkiye’de büyümeye başladıktan sonra 1990’ların başında gözüne yurt dışına dikti.

1993’te BDT ülkelerine şişeleme yatırımı yapmak için kurulan Efes Sınai Yatırım Holding, Coca Cola şişeleme ve pazarlama faaliyetlerini artırırken, biracılık alanında ise 1996’da Kazakistan’da özelleştirmeden satın aldığı Karaganda Biracılık ve 1998’de Hollanda’da kurduğu Efes Breweries International (EBI) ile genişlemeye başlayacağının sinyallerini verdi.

1999’da Rusya pazarına hızlı bir giriş yapan Anadolu Efes, EBRD ve Moskova Belediyesi’nin de ortak olduğu Moskova Efes Biracılık’ın Moskova’da kurulan modern bira fabrikasında üretime başladı ve “İhtiyar Değirmenci” anlamına gelen, orijinal şişesi ve hafif içimi ile dikkatleri üzerine çeken “Stary Melnik” markasını lanse etti.

Putin’in yüksek alkollü içkilere savaş açması bira satışlarını patlattı

Rusya’da artan alkole bağlı ölümler nedeniyle Cumhurbaşkanı Vladimir Putin’in özellikle yüksek oranlı alkol satışına karşı getirdiği bir dizi yasaklama ve sağlıklı yaşam tarzlarına teşvik programı bira satışlarını çok hızlı bir şekilde artırmaya başlarken, Anadolu Efes Grubu bu fırsatı ürün gamı ve dağıtım kanalları ile çok iyi bir şekilde kullandı.

Putin yönetimindeki Rusya’nın, özellikle yüksek alkol oranına sahip içeceklere ilişkin mücadelesinde saat 23.00’ten sonra alkol satışının yasaklanması, içkilerin asgari perakende fiyatının artırılması ve reklam karartması gibi önlemler yer aldı.

Dünyada en çok alkol tüketilen ülkelerin başında gelen Rusya’da düşük alkol grubundaki bira ve şarap gibi içecekler ise büyük oranda sınırlamaların dışında kaldı.

Yapılan düzenlemeler sonrası Rusya’da 2000’lerin ilk yıllarından itibaren milli içecekleri sayılan votka dahil yüksek alkol oranına sahip içeceklerin satışı hızlı bir şekilde düşerken, özellikle gençler arasında bira tüketimi tarihi yüksek seviyelere çıktı.

Hızla büyüyen pazarda cam şişe sorununa Türkiye’den çözüm

Sınırlamalar ve ülke yönetiminin yönlendirmeleri bira satışlarının o kadar hızlı bir şekilde büyümesine neden olmuştu ki şişe tedariki konusunda sorunlar yaşanmaya başladı. İşte bu dönemde ortaya çıkan tarihi fırsatı değerlendiren yine bir Türk işletmesi oldu.

Rusya’da 2000’lerin başında yaptığı yatırımlarla büyük çoğunluğu Efes olmak üzere ülkedeki diğer büyük bira üreticilerine de satış yapmaya başlayan Türk şirketi, Şişecam’ın bağlı ortaklığı Anadolu Cam oldu.

Anadolu Cam, Rusya’da 2002 yılında başladığı yatırımlara Anadolu Efes’e paralel devam etti ve bira şişesi talebine yetişebilmek için birkaç yıl içinde 3 tesis, 8 fırın ve yaklaşık 1 milyon ton/yıl kapasiteye ulaştı.

Sert iklim koşullarındaki dağıtım kanalı sorunlarını ise her fabrikasının içine kadar giren demiryolu ağı ile çözen Anadolu Efes, ısıtılmış vagonlarla yaptığı dağıtım ile rakiplerine göre çok önemli bir avantaja sahip oldu.

Bu dönemde Rusya ve BDT ülkelerinde yeni fabrika satın almalar ve yatırımlarını güçlü bir şekilde devam ettiren Anadolu Efes, 2007’de Rusya’da faaliyet gösteren yedinci büyük bira üreticisi Krasny Vostok Bira Grubu’nu satın alarak yeniden manşetlere çıktı.

AB InBev ile ortaklık

Anadolu Efes, 2011’de SABMiller ile işbirliği anlaşması imzalamasının ardından 2012’de SABMiller’ın Rusya ve Ukrayna’daki tüm operasyonlarını satın aldı.

2016 ise bugünkü gelişmelerin odak noktasındaki AB InBev’in SABMiller’ı satın almasıyla dev bir ortaklık ortaya çıktı. Bu ortaklık 2017’de Anadolu Efes ve AB Inbev’in Rusya ve Ukrayna operasyonlarının birleşmesine yönelik anlaşma ile devam etti.

Bu satın almalarla ürün çeşitliliği ve dağıtım ağını ciddi şekilde büyüten, yeni adıyla “AB InBev Efes”, Rusya’daki bira pazarının en büyük oyuncusu konumuna ulaştı.

Rusya’da ilk yola çıktığı “Stariy Melnik”in yanı sıra BUD, Corona ve Efes Pilsener başta olmak üzere portföyü 75’ten fazla tanınmış markadan oluşan AB InBev Efes, her yıl yüz milyonu aşan kişiye 1 milyar litrenin üzerinde bira satan bir dev konumuna geldi.

Anadolu Efes, Rusya’daki 10’uncu yılını 1 milyar dolarlık cirosuyla kutlarken, aynı yıl Rusya ekonomisinin en büyük 50 şirketi arasına girmeyi başardı.

AB InBev ile birleşmenin ve yapılan güçlü yatırımların meyvelerini 2020 öncesinde toplamaya başlayan Anadolu Efes, Rusya’da yüzde 30’dan fazla pazar payıyla ülkenin en büyük bira üreticisi konumuna yükseldi.

AB InBev Efes’in Rusya’daki tüm faaliyetlerinin tahmini değeri 1,2 milyar dolara çıkarken, şirketin 11 fabrikası ve üç maltlama kompleksi ile 2023’teki cirosu 1 milyar 250 milyon dolar, net kârı ise 123 milyon dolara ulaştı.

2015’te Türkiye hava sahasında Rus uçağının düşürülmesi sonrası iki ülke arasında artan gerilim, Rusya’da iş yapan tüm şirketler gibi Anadolu Efes’i de olumsuz etkiledi.

Gerilimin uzun sürmemesi ile çok fazla yara almadan süreci atlatan Anadolu Efes, Belçikalı ortağı AB InBev nedeniyle Avrupa ülkelerine uygulanan yaptırımların muhatabı olmak zorunda kaldı.

Anadolu Efes, Rusya ile Türkiye arasındaki gerilim dönemini pazar payındaki sınırlı gerileme ile geçti ve sonraki süreçte 2023’e kadar AB InBev ile ortaklığının yarattığı sinerjiyi iyi kullandı.

Bu sinerji ile 2022’de yüzde 30’un üzerindeki pazar payını koruyan AB InBev Efes, ülkenin en büyük bira üreticisi konumunu da güçlendirdi.

2022’de Rusya’nın Ukrayna’nın bazı bölgelerini işgal etmesi sonrası iki ülke arasındaki gerilim artık bir savaşa dönüştü.

Avrupa’nın Ukrayna’yı desteklemesi Rusya’nın tüm Avrupa ülkeleri ve şirketlerine güçlü yaptırımlar getirmesine neden olurken, bu yaptırımlardan kurtulmaya çalışan Rusya’da kurulu AB InBev Efes şirketi ortaklık yapısında değişikliğe gitme kararı aldı.

Nisan 2022’de AB InBev’in, AB InBev Efes’teki kontrol gücü olmayan paylarının Anadolu Efes’in yüzde 100 işt i raki olan Efes Breweries International (EBI) tarafından satın alınmasına ilişkin başlayan görüşmeler olumlu sonuçlanmış ve yasal süreç 19 Aralık 2023 tarihinde başlamıştı.

Rus düzenleyici otoritelerin Avrupalı şirketlerin hisse satışları ile ilgili sınırlamalarını artırması sonrası 7 Ağustos 2024 tarihinde bu işlem onaylanmadı ve hisse satışı fikri rafa kalktı.

Hisse satışı olmadı, karşılıklı hisse devri olur mu?

Hisse satışını gerçekleştiremeyen AB InBev ve Anadolu Efes bu sefer farklı bir anlaşma ile hisse devrine yöneldi.

23 Ekim 2024’te kamuoyuyla paylaşılan yeni anlaşmaya göre, Anadolu Efes, AB InBev’in Rusya iş kolundaki payını, AB InBev ise Anadolu Efes’in Ukrayna iş kolundaki payını devralmak üzere gerekli mercilere başvurdu.

Aralık 2024’e kadar hisse devir anlaşmasının onaylanıp onaylanmayacağına yönelik çeşitli spekülasyonlar yapılırken, resmi açıklama 30 Aralık 2024’te kimsenin beklemediği şekilde geldi.

Rusya’da yayımlanan kararname ile Anadolu Efes’in Rusya’da Belçika merkezli AB InBev’le yüzde 50’şer ortaklığa sahip olduğu AB InBev Efes Russia’nın yönetimine geçici olarak el konuldu.

Rusya Devlet Başkanı Putin’in yayımladığı kararname uyarınca şirketin kontrolü geçici olarak Vmeste adlı bir Rus şirketine devredildi.

Anadolu Efes’in konuyla ilgili KAP’ta yayımladığı açıklamada ise “Bu durum ortağımız ile birlikte kapsamlı bir şekilde değerlendirilecek, gerekli tüm adımlar atılacaktır” ifadesi kullanıldı.

Bira operasyonlarının konsolide net satış geliri 62,2 milyar TL

Anadolu Efes’in, 2024’ün 3’üncü çeyrek sonu itibarıyla toplam gelirleri 179,5 milyar lira, FAVÖK’ü ise 33,3 milyar lira seviyesinde bulunuyor.

Aynı dönemde şirketin bira operasyonları incelendiğinde ise konsolide net satış gelirlerinin 62,2 milyar TL’ye ulaştığı, FAVÖK marjının ise yüzde 21,1 seviyesinde gerçekleştiği görülüyor.

Nakit akışı güçlü, borçluluğu oldukça düşük olan Anadolu Efes’in Rusya ve Ukrayna’daki işletmelerinin, 30 Eylül 2024 tarihi itibarıyla konsolide hasılat ve toplam varlıklar içindeki payı ise sırasıyla yüzde 23 ve yüzde 25 seviyesinde bulunuyor. Anadolu Efes’in konsolide borcu 3’üncü çeyrek itibarıyla 73,7 milyar TL, nakit ve benzeri değerleri 53 milyar TL düzeyinde oluşurken, yurt dışı operasyonlarını yürüten bağlı ortaklık EBI’nın borcu sadece 329 milyon TL, nakit ve benzeri kalemi ise 30,3 milyar lira oldu.

Analistlerin değerlendirmelerine göre Anadolu Efes’in bira EBITDA’sının yaklaşık yarısının Rusya ve Ukrayna’dan, yüzde 30’unun Türkiye’den ve geri kalanının Kazakistan, Moldova ve Gürcistan’dan geldiği tahmin ediliyor. Uluslararası bira grubunun net nakit akışının ise yüzde 60’ının Rusya iş kolu kaynaklı olduğu varsayılıyor.