Son birkaç yıldır yeniden hatırladığımız enflasyon düzeltmesi ve uygulaması için Ocak 2024 dönemini kapattığımız şu günlerde şirket sahipleri ve çalışanları, meslek camiasını, mükellefleri ve İdareyi yoğun mesaili günler bekliyor.

Hatırlayacak olursak, enflasyon düzeltmesi ilk önce 2003 ve 2004 yıllarında yapılmıştı. Ancak izleyen yıllarda kanunda sayılan şartların oluşmaması nedeniyle enflasyon düzeltmesine ilişkin herhangi bir düzeltme işlemi yapmadık.

Vergi Usul Kanunu Mükerrer 298’e göre: “Kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde yüzde 100’den ve içinde bulunulan hesap döneminde yüzde 10’dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutar. Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer” hükmolunmuştu. Kanunda belirtilen şartlar Aralık 2021 sonu itibarı ile oluşmuştu.

Buna göre kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri 2021 yılı vergilendirme döneminde mali tablolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutması gerekiyordu. Ancak, 7352 sayılı kanun ile bir düzenleme yapılmış ve enflasyon düzeltmesi uygulaması 31.12.2023 tarihine ertelendi ve 2024 yılında Enflasyon Düzeltmesi kapımızı çaldı. Eğitimlerini verdiğim, uygulamasını ilk sefer 2003-2004 mali tablolarına yaptığımız Enflasyon Düzeltmesi ile 2024 yılında da yine karşı karşıyayız. Bu yazı ve devam edecek yazılarımla Enflasyon Düzeltmesine ilişkin özellikli hususları ve notları sizlerle paylaşacağım.

Enflasyon muhasebesi nedir?

Kısaca açıklamam gerekirse, enflasyon düzeltmesi, paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu göstermeyen mali tabloların, gerçek durumuna getirilmesi için düzeltme işlemine tabi tutulmasıdır.

Enflasyon düzeltmesi, mali tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetlerin Türk lirası değerlerinin, o mali tablonun ait olduğu tarihteki değerine getirilmesi olarak da tanımlayalım.

Bir başka ifadeyle paranın satın alma gücündeki değişim nedeniyle mali tabloların gerçek durumu yansıtması için ÜFE endeks artışı oranında düzeltme işlemi olarak ifade edilebilir. Bu nedenle, düzeltme işlemi parasal kıymetler hariç parasal olmayan kıymetlerin gerçek değerine getirme işlemidir Düzeltme işlemini de parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarlarının düzeltme katsayıları ile çarpılması suretiyle yapacağız.

Enflasyon düzeltmesinin mahiyeti

Enflasyon Düzeltmesi, parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarlarının düzeltme katsayıları ile çarpılması suretiyle gerçekleştirilecek.

Bunu gerçekleştirmek için mükellefler aşağıdaki hususları sırasıyla yerine getirecek;

· Mali tabloda yer alan kıymetlerden hangilerinin parasal olmayan kıymet olduğu tespit edilecek.

· Tespit edilmiş parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarları bulunacak.

· Bulunan bu tutarlar, ait oldukları düzeltme katsayılarıyla çarpılacak.

· Parasal olmayan kıymetler düzeltilmiş değerleriyle, parasal kıymetler ise düzeltmeye tabi tutulmaksızın mali tabloda gösterilecek.

Kimler enflasyon düzeltmesi yapacak?

Kazançları bilanço usulüne göre tespit edilen mükellefler. Yani her türlü ticaret şirketi uygulamaya tabi. Anonim şirket, limitet şirket, komandit şirket, kolektif şirket. 2023 yılında işe yeni başlayanlar da diğer tüm kurumlar vergisi mükellefi gibi mali tablolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutacak.

Kimler Enflasyon Düzeltmesine Tabi Değil?

Kayıtlarını yabancı para cinsinden tutanlar, kayıtlarını yabancı para olarak tutmaktan vazgeçip Türk lirasına dönüş yapma süresi üç yıl geçmeyenler, işletme esasına göre defter tutanlar ve serbest meslek mükellefleri.

Enflasyon Düzeltmesini ne zaman uygulayacağız?

Vergi Usul Kanunu 20 Ocak 2022 tarihli ve 7352 sayılı Kanunla eklenen geçici Madde 33 ile; geçici vergi dönemleri de dahil olmak üzere 2021 ve 2022 hesap dönemleri ile 2023 hesap dönemi geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacağı, enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın da 31/12/2023 tarihli mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağı belirtildi.

Buna göre; 2023 takvim yılı sonu itibarıyla (özel hesap dönemi kullananlar 2024 yılında biten özel hesap dönemi sonu itibarıyla), 2023 yılı mali tablolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutacak. Ayrıca şartların oluşmasına bağlı olarak geçici vergi dönemleri dâhil 2024 yılı 1. Geçici Vergi döneminden itibaren enflasyon düzeltmesi yapılacak. Uygulama şartlarının devamına bağlı olarak izleyen dönemlere ve geçici vergi dönemlerine enflasyon düzeltmesi uygulayacağız.

Bu noktada; 2023 yılı mali tablolarına yapacağımız enflasyon düzeltmesinin özellikli bir işlem olduğunu belirtmekte fayda görüyorum.

Hangi Mali Tablolara Enflasyon Düzeltmesi yapacağız?

Enflasyon düzeltmesini mali tablolardan sadece bilançolar için uygulanacağız. Mali tablolarda yer alan parasal ve parasal olmayan kıymetler Enflasyon düzeltmesine ilişkin düzenlemelerde, ulusal para değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kalan ancak satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kıymetler, parasal kıymetler; ulusal para değerindeki değişmelere rağmen satın alma güçleri değişmeyen kıymetler ise parasal olmayan kıymetler olarak tanımlandı.

Mali tablonun düzenlendiği tarih itibarıyla bir parasal kıymete (bilançonun aktifinde yer alan parasal varlıklar ile bilançonun pasifinde yer alan parasal kaynaklar) ait değer o kıymetin satın alma gücünü de gösterdiğinden, parasal kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasına gerek bulunmuyor.

Ancak, parasal olmayan kıymetlere (parasal olmayan varlıklar ve parasal olmayan kaynaklar) ait değerler bu kıymetlerin satın alma gücünü göstermediği için, parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulmalarına ihtiyaç bulunduğunu belirteyim.

Hangi bilanço hesaplarına enflasyon düzeltmesi yapacağız?

Enflasyon düzeltmesine ilişkin düzenlemelerde, ulusal para değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kalan ancak satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kıymetler, parasal kıymetler; ulusal para değerindeki değişmelere rağmen satın alma güçleri değişmeyen kıymetler ise parasal olmayan kıymetler olarak tanımlanmıştır.

Buna göre; Parasal Olmayan Aktif ve Parasal Olmayan Pasif Hesaplarına Enflasyon Düzeltmesi yapacağız.

Bu hesapları aşağıdaki tabloda belirtelim;

Enflasyon düzeltmesine mali tablolarda nereden nasıl başlayacağız?

31.12.2023 Mali Tablolarına uygulayacağımız Enflasyon Düzeltme işleminde aşağıdaki sıralama ile düzeltme işlemlerini yapacağız;

- Öncelikle yukarıda belirtmiş olduğum bilançodaki yer alan hesaplardan hangilerinin parasal olmayan kıymet olduğu tespit edeceğiz,

-Bilançoda tespit ettiğimiz parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarları yani düzeltmeye esas tutarları bulacağız,

-Bilançoda tespit ettiğimiz parasal olmayan kıymetlere ait enflasyon düzeltmesinde kullanabileceğimiz düzeltmeye esas tarihleri, düzeltme ve taşıma katsayılarını belirleyeceğiz,

-Bilançoda tespit ettiğimiz hesaplara ait düzeltmeye esas tutarlar ile katsayıları çarpacak ve enflasyon farklarını çıkarıp bu enflasyon farklarının kayıtlara alınmasını sağlayacağız.

Enflasyon düzeltmesinde kritik soru: Vergi çıkacak mı?

31.12.2023 Mali Tablolarına yapacağımız Enflasyon Düzeltmesi sonucunda oluşan Enflasyon Düzeltmesi Karı veya Enflasyon Düzeltmesi Zararını, Dönem Kar veya Azarı ile ilişkilendirmeden Gelir Tablosunu atmayacağız. 31.12.2023 yılı Enflasyon Düzeltmesini vergilendirmeyeceğiz.

Mayıs 2024 döneminde yapacağımız 1.Dönem Geçici Vergi Beyannamesinde ise 2024 yılı için eğer gerekli şartlar oluşursa enflasyon düzeltmesi yapmaya devam edeceğiz.

2024 yılı 1.Geçici Vergi beyannamesi dönemi olan Mayıs’2024 te Enflasyon Düzeltmesi sonucu oluşan düzeltme farkını Gelir Tablosuna aktaracağız, Bu durumda da 2024 yılı Enflasyon Düzeltme farkını Kar/Zarar atıp vergilendireceğiz. Enflasyon Düzeltmesi ve Enflasyon Muhasebesine ilişkin özellikli hususları ve notlarımı yazmaya devam edeceğim.

2024 yılı 1.Geçici Vergi beyannamesi dönemi olan Mayıs’2024 te Enflasyon Düzeltmesi sonucu oluşan düzeltme farkını Gelir Tablosuna aktaracağız, Bu durumda da 2024 yılı Enflasyon Düzeltme farkını Kar/Zarar atıp vergilendireceğiz.

Enflasyon Düzeltmesi ve Enflasyon Muhasebesine ilişkin özellikli hususları ve notlarımı yazmaya devam edeceğim.