Ekonomi ve istatistiğin temel derslerinden biri olan oyun teorisinde; “iyi ve kötü insan yoktur. İyi ve kötü oyuncu vardır.” Bugün, jeopolitik olarak analiz ettiğimizde iyi oyuncu İran, kötü oyuncu ise ABD Başkanı Biden olarak öne çıkıyor. Rusya – Ukrayna savaşı ile başlayan, İsrail – Filistin ile gelişen ve Kızıldeniz’deki gelişmeler ile büyüyen jeopolitik riskler, küresel ekonomilerde belirsizliği her geçen gün artırıyor.

Dünya ticaretinin yüzde 30’unun gerçekleştirildiği Kızıldeniz’de, saldırıların petrol tankerlerine sıçraması, brent petrol varil fiyatının yeniden 80 dolar üzerine yerleşmesine neden oldu. Maersk, Costco ve Evergreen gibi en büyük lojistik gemileri ile başlayan alternatif rota kullanımı giderek yaygınlaşıyor. Risksiz olan Ümit Burnu’nun kullanılması, teslimat süresini ortalama iki hafta uzatırken, konteyner maliyetlerinin de bir hafta içerisinde yüzde 61 oranında yükselmesine neden oldu. Kızıldeniz’i kullanmak isteyen gemilerin sigorta maliyetleri ise 10 kat yükselmiş durumda. İran destekli Husi’ler Babülmendep Boğazı’ndaki saldırılarını sıklaştırdı.

ABD ve Birleşik Krallık, bölgede güvenliği yeniden sağlamak için donanmalarını bölgeye göndermesi şu ana kadar beklenen etkiyi yaratmadı. Husiler ise ucuz teknoloji ile devrim yapıyor. ABD’nin, Husi saldırılarını önlemek için kullandığı her mühimmatın ortalama maliyeti 4 milyon dolar, Kızıldeniz’de bulundurduğu her bir donanma gemisinin aylık maliyeti ise 500 milyon dolar. Mühimmatı tükenen donanma gemileri, yeniden yükleme işlemini deniz üzerinde yapamadığı için Cibuti Limanı’na gitmek zorunda. Buna karşılık Husiler’in drone saldırılarının aylık maliyeti ortalama 10 milyon dolar.

Husiler, İsrail’in Filistin saldırılarını sona erdirene kadar Kızıldeniz’de eylemlerine devam edeceklerini açıkladı. İsrail ise ABD kalkanına sahip olmak için savaşın bölgeye yayılmasını istiyor. Savaşın özellikle enerji kaynaklarının yoğun olarak geçtiği Lübnan’a yayılması, petrol ve doğalgaz fiyatları üzerinde baskıyı artırabilir.

Biden yönetiminin, İran yaptırımlarını kaldırması sonucu bir yıl içerisinde İran’ın günlük petrol ihracatı 200 bin varilden 1,2 milyon varile yükseldi. Yaptırımların kalkması ile İran gelirlerini artırırken, ABD’nin İran petrolüne yeniden ambargo uygulaması petrol fiyatlarında yükselişin hız kazanmasına neden olabilir. İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatması durumunda petrol fiyatları çok daha hızlı yükselecektir. Petrol arz açığını kaya petrol üretimi ile kapatmayı başaran ABD’de bu durum fazla sürdürülebilir değil. Kuyu verimliliğinin bir yıldan sonra düşmesi ve her bir kuyu maliyetinin ortalama 7 milyon dolar olması maksimum üretime ulaşan ABD kaya petrolünde sürdürülebilirliği sorgulatıyor.

Hafta sonu ABD ile Çin arasında yapılan arabuluculuk görüşmelerinde çözüme ulaşılamadı. ABD, Çin’e yakın ilişkiler içerisinde bulunduğu İran’a saldırıları durdurması için baskı yapmasını istediyse de bir sonuç elde edemedi. ABD’de seçimler yaklaşırken Biden hükümetine güven her geçen gün azalıyor. Başkanlık oylamalarına baktığımızda Demokratlar, 2. Dönem seçimler öncesi anketlerde Jimmy Carter yönetiminden sonra en düşük oy oranına sahip. Biden hükümetinin yeniden seçilebilmek için, enflasyonun yüzde 2 seviyesine gelmesine ve FED’in bir an önce faiz indirimlerine başlamasına ihtiyacı var.

İran-Rusya-Çin ittifakı bunu görüyor ve oyunu iyi oynuyor. Petrol fiyatlarının yüzde 70 üzerinde kalması ve taşımacılık maliyetlerindeki yükseliş enflasyonda yüzde 2 hedefine ulaşılmasını her geçen gün erteletebilir. Bu da yumuşak iniş bekleyen piyasalar için iyi bir haber değil. ABD ile sıcak bir savaşa girmektense bölgesel riskleri canlı tutarak petrol ve taşımacılık maliyetleri kozunu oynayan İran, “Şah”ını oyuna sokuyor.