Businessweek
Bloomberg Businessweek Türkiye dijital dergisine aboneliğiniz boyunca tam erişim sağlayabilirsiniz. Abone Ol

Ekonomi

Niyet Etmek Kolay, Zor Olan Sabretmek...
Dengelerin yeniden sağlanmasını hedefleyen yeni programda ilk adımları atmak işin kolay kısmı, zor olansa sabretmek...
  • 29 Mart 2024 12:37
  • Burak Kanlı
Niyet Etmek Kolay, Zor Olan Sabretmek...

Geçen haftaki yazımda gördüğüm bir kabustan bahsetmiştim. Pahalı bir restoranda, bir grup insan, kabul görmüş yemek yeme yöntem ve pratiklerini reddediyor ve hatta hakir görüyordu. Bıçakla çorba içmeye, suşilerle hedef tahtasını vurmaya, pizzalarla frizbi oynamaya, creme brulee tatlısını ciğerle yemeye çalışıyorlardı. Onca değerli yiyecek heba, restoran tarumar, hesap da tek seferde kolayca ödenemeyecek kadar kabarık oluyordu, haliyle. Bu noktaya kadar rüya olan, hesabın bana “kilitlenmesiyle” kabusa dönüşüveriyordu.


Uzunca bir içsel yolculuğun ardından şu sonuca vardım: Bilinçaltım, bu kabus ile son yıllarda uygulanan ekonomi politikalarına ve sonuçlarına dair sadece bir analiz yapmakla kalmıyor, aynı zamanda ortaya çıkan maliyetin nasıl ödeneceğine de inceden değiniyordu. Bilinçaltım çok bilinçlidir, benden daima bir adım öndedir.


2018 yılında başlayıp, 2021-2023 döneminde “kabusvari” bir hal alan “yeni ve bize özgü” ekonomi programının Türkiye ekonomisinde dengeleri nasıl alt üst ettiğini hepimiz gün gün, şaşıra şaşıra, üzüle üzüle, sindire sindire yaşadık. Neyse ki, 2023 yılında kabus sona erdi ve ekonomi politikalarındaki 180 derece dönüşle bir ödemeler dengesi uçurumundan aşağı yuvarlanmaktan kurtulduk. Uygulanmaya başlanan yeni program, dengelerin yeniden sağlanmasını, yani ekonominin aslında 2018 öncesi döneme döndürülmesini hedefliyor. Giderek ciddileşen yapısal sorunları bir yana bırakırsak, bu “restorasyon” programının tamamlanabilmesi için birbirleriyle bağlantılı dört ana koşul var:


- Sadece ekonominin değil ülkenin güvenliği için de kritik önemde olan döviz rezervlerin güçlenmesi


- Küresel sermaye ile Türkiye yatırımlarından birçok defa zarar yazmış ve hatta istenmeyen adam ilan edilmiş yabancı yatırımcılar ile bağların onarılması


- Yukarıdaki iki koşul sağlanana kadar cari açığın ciddi anlamda düşük, para politikasının sıkı kalması


- Enflasyon beklentilerinin ve fiyatlama davranışlarının düzelmesi - hane halkı ve fiyat koyucuların, enflasyona dair travmaların etkilerinden ve kötü alışkanlıklarından kurtulması


Her birinin tekil olarak sağlanması bile zorlu bir süreç gerektiren bu dört şartın aynı anda sağlanması zorunluluğu, tek bir çözüme mahkum etmiş durumda Türkiye ekonomisini:


- Ekonomi ciddi bir yavaşlamaya - muhtemelen resesyona, sonrasında ise bir süre potansiyelin altında büyümeye maruz bırakılmalı. Bunu sağlamak için, kamu harcamaları dramatik biçimde azaltılmalı, tüketimi sınırlamaya dair önlemler alınmaya devam edilmeli. Türkiye’nin potansiyel büyüme oranının, yapısal sorunlar, nüfus artışındaki yavaşlama gibi sebeplerle bir miktar düştüğü kabul edilip politikalar buna göre oluşturulmalı.


- Vergi düzenlemelerinde, yönetilen / yönlendirilen fiyat ayarlamalarında enflasyon görünümünü ciddi biçimde bozmayacak seçimler yapılmalı.


- Kurda sert ve ani değer kayıplarına izin verilmeyerek, TL’ye ve enflasyona dair beklentilerde bozulmanın önüne geçilmeli.


- Enflasyon dinamiklerinde ciddi bir iyileşme olmaması veya iç talebin istenen oranda yavaşlamaması halinde, vakit kaybetmeden ve piyasanın önüne geçecek biçimde faiz artışlarına gidilmeli.


Bu yol, tüketimin azaldığı, reel ücretlerin sınırlandığı, işsizliğin arttığı, yatırımların düştüğü can sıkıcı ve daha da kötüsü uzun bir yol. İçinde bulunduğumuz ekonomik sistem kapitalizm olduğuna göre, ortaya çıkacak maliyetin önemli bölümü muhtemelen hane halkının ve özellikle de maddi geliri düşük hane halkının üzerinde olacak. İşte bu noktada ekonomik restorasyon sürecinin temel belirleyicisi devreye girecek: Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sabrı. Uygulanmaya başlanan ekonomi programının Türkiyedeki politik iklim üzerindeki olası etkileri karşısında takınacağı tutum ne olacak? Hâlâ mesafeli yaklaştığını düşündüğüm yüksek faiz politikasına karşı her koşulda alan açacak, sessiz kalacak, sabır gösterecek mi? Geçmişte bu konuda Cumhurbaşkanının sabrının hızlıca tükendiğini görmüştük. Belki, umarım, bu sefer, hâlâ uçurumdan uzaklaşmamış olmamızdan mütevellit farklı bir seyir gerçekleşebilir.


Doğru adımları atmaya niyet etmek, bunları belirlemek ve hatta ilk adımları atmak işin nispeten kolay kısmı. Zor olan, sabretmek...


Dergi Erişimi
Dergi içeriklerini okumak için Bloomberg Businessweek Türkiye dijital dergisine abone olmanız gerekmektedir.Abone değilseniz abonelik satın alarak tüm dergi içeriklerine sınırsız erişim sağlayabilirsiniz
Abone Ol
Bloomberg Businessweek Türkiye'nin 24. Sayısı Yayında!
Bloomberg Businessweek Türkiye'nin 24. Sayısı Yayında!
İşte yeni sayıdan öne çıkanlar...
Geleceğin Müşterisi: All4Customer Paris’te Konuşuldu
Geleceğin Müşterisi: All4Customer Paris’te Konuşuldu
Paris’te All4Customer etkinliğine fiziksel olarak katılma ve dinleme fırsatı yakaladım. İşte izlenimlerim!
Değişen Çağda Reklamların Tüketici Davranışı ve Otomotivde Satın Almaya Etkisi
Değişen Çağda Reklamların Tüketici Davranışı ve Otomotivde Satın Almaya Etkisi
Veri analizinden elde edilen bilgilerle, her hedef kitle segmentinde yankı uyandıran özel mesajlar ve yaratıcı içerikler oluşturmak artık daha önemli hale geliyor
Tecrübeye Yer Var!
Tecrübeye Yer Var!
50 yaş üstü deneyimli çalışanlar, bilgi birikimleri, uyum yetenekleri ve özverileriyle iş dünyasında “biz de varız” diyor
Toprak, Su, Ateş, AI...
Toprak, Su, Ateş, AI...
Bloomberg HT Genel Yayın Yönetmeni Açıl Sezen yazdı;
Madalyonun İki Yüzü
Madalyonun İki Yüzü
Piyasalarda, küresel merkez bankası toplantıları ve Rusya'da gerçekleştirilen saldırı gündemin en önemli maddeleri oldu
Yapay Zekâ Çağında Sorumlu İletişim
Yapay Zekâ Çağında Sorumlu İletişim
Deepfake gibi yapay zekâ destekli programlarla oluşturulabilecek sahte haberler ve videolar finans piyasaları için risk yaratabilir. Bunun önüne geçmenin yolu ise sorumlu iletişimden geçiyor
Bekar Anneler
Bekar Anneler
Anne ve çocuktan oluşan mikro aileler, çok hızla büyüyorlar ancak kimse onlarla direkt konuşmaya ve iletişim kurmaya cesaret edemiyor
Kaptanın Seyir Defteri
Kaptanın Seyir Defteri
Gemi limana vardığında kaptanın önünde iki seçenek vardır ya kârı limanda bekleyen yolculara yani yatırımcılarına dağıtacak ya da gemide tutacak…
Dünya İçine Kapanıyor
Dünya İçine Kapanıyor
İkinci Dünya Savaşı sonrası en çok benimsenen kavram olarak öne çıkan “küreselleşme” son yılların en çok tartışılan terimlerinden biri oldu. Yaşanan küresel şoklar bir zamanların “gericilik” olarak algılanan “korumacılık” tartışmalarını yeniden alevlendirdi. Kimileri bunun bir dizi yeni krizi tetikleyebileceğini öne sürerken, kimileri ise artık bunun bir gereklilik olduğunu savunuyor.
Geri Bildirimle Şampiyon Olmak
Geri Bildirimle Şampiyon Olmak
Sermaye piyasası oyuncularına anlattıklarınız kadar aldığınız mesajlar da önemli
Bana Mutluluğun Teorisini Kurgulayabilir misin Profesör?
Bana Mutluluğun Teorisini Kurgulayabilir misin Profesör?
“90 yıllık yaşamı ile ekonomiye başka bir yön çizen akla veda!”
131 Yıllık Amerikan Devinde Yapısökümü
131 Yıllık Amerikan Devinde Yapısökümü
General Electric CEO’su Larry Culp’un 131 yıllık bir Amerikan devini parçalarına ayırma sürecinin perde arkası
Hepsiburada BIST’te Halka Arzı Değerlendiriyor
Hepsiburada BIST’te Halka Arzı Değerlendiriyor
Geçen yılı enflasyon düzeltmesi sonrası yüzde 31 büyüme ve 116,5 milyar liralık satış hacmiyle kapatan ve Nasdaq’da işlem gören Hepsiburada, BIST halka arzını da değerlendiriyor
Patronlar Trump'a Isınıyor
Patronlar Trump'a Isınıyor
Biden zenginlerin hayatını daha az konforlu hale getirmekle tehdit ederken iş dünyası elitlerinin kanı Trump’a ısınıyor
Sağlığın Sigortası ‘Tamamlayıcı’ Oldu
Sağlığın Sigortası ‘Tamamlayıcı’ Oldu
Sağlıkta özel sigortalara talep artarken son bir yılda kullanıma bağlı olarak fiyatlar 2-3 kat arasında yükseldi. Buna rağmen tamamlayıcı sağlık sigortasında (TSS) prim üretimi geçen yıl yüzde 163 büyüdü. Tamamlayıcı sağlık sigortasında enflasyondan arındırınca dahi prim üretiminde artış yüzde 60’a ulaştı. TSS poliçe sayısı ise 4 milyona yaklaştı. Poliçe fiyat farkının 3 kata ulaşması sağlık sigortasından TSS’ye geçişi hızlandırdı
Dünyada Ofise İlgi Azalırken Türkiye’de Talep Patlıyor
Dünyada Ofise İlgi Azalırken Türkiye’de Talep Patlıyor
Pandemiyle birlikte uzaktan ve hibrit çalışmaların etkisiyle dünyada ofislere olan talep düşerken, Türkiye’de tam aksi bir durum yaşanıyor. Yüksek enflasyon, döviz kurundaki yükseliş, deprem felaketi ve sıkı para politikasının uygulanmaya başlamasıyla artan finansman maliyetleri ofis fiyatlarını yukarı çekti.
CEO’ların Reel Gelirleri Düşüyor
CEO’ların Reel Gelirleri Düşüyor
Enflasyonist ortamda şirketler zam oranlarında düşük ücretli çalışanlara öncelik verince CEO’ların reel maaş artışları düşük kaldı
Sanayide Yapay Zekâya İştah Var, Yatırım Yok
Sanayide Yapay Zekâya İştah Var, Yatırım Yok
Finansmana erişimde yaşanan sıkıntılar sanayicinin yapay zekâya yatırım iştahını da baskılıyor. Yatırım yapmak isteyen ancak finansal sıkıntı yaşayan sanayicinin önceliği ayakta kalabilmek. Henüz geleneksel otomasyon süreçleri ile yapay zekâ uygulamaları birbirine karıştırılırken, Z kuşağı, kredi kanallarının genişletilmesi ve kültürel dönüşüm değişimi hızlandıracak.
Fed Son Düzlüğü Zorlaştırıyor
Fed Son Düzlüğü Zorlaştırıyor
Fed gevşeme konusunda gelişmelerin gerisinde kalarak gereksiz zararlara neden olma riski taşıyor.
Türk Bankalarına Yurt Dışı Para Muslukları Açıldı
Türk Bankalarına Yurt Dışı Para Muslukları Açıldı
Türk bankalarının tier 1 tahvil, eurobond ihraçları yakın vadede refinansman riskinin azaldığına işaret ediyor.
Düğümü Mevduat Çözecek
Düğümü Mevduat Çözecek
Bir dönem kimsenin yüzüne bakmadığı vadeli TL mevduatlar, yeni ekonomi programının merkezine yerleşti. Artan mevduat faizlerinin, iç tüketimi ve dolarizasyonu sınırlayarak, enflasyondaki düşüşe katkı sağlaması hedefleniyor. Ancak alınacak çok yol var