Businessweek
Bloomberg Businessweek Türkiye dijital dergisine aboneliğiniz boyunca tam erişim sağlayabilirsiniz. Abone Ol

Ekonomi

Tarıma Jeopolitik ve Finansal Sorunların Öne Çıktığı Bir Yıl
Tarım ve gıda sektörü açısından 2023 yılı kronik sorunların gündemden düşmediği bir yıl oldu. İklim değişikliği ve jeopolitik risklerin gölgesinde üretici tarafında yüksek girdi maliyetleri ve satış fiyatlarında belirsizlikler devam etti. İthalatın yoğunlaştığı bir dönemde ihracat kısıtlamaları gibi konular sektörde tartışma yarattı. Tüketici tarafında ise yüksek gıda enflasyonu gündeme damga vurdu.
  • 29 Aralık 2023 15:41
  • İrfan Donat - Bloomberg HT Tarım Editörü
Tarıma Jeopolitik ve Finansal Sorunların Öne Çıktığı Bir Yıl

Tarım ve gıda sektörü açısından 2023 yılı arz-talep dengesinde oynaklıkların yaşandığı ve gıda enflasyonunun gündemden düşmediği bir yıl oldu.


Jeopolitik krizlerin gölgesinde yükselen maliyetlerin yanı sıra finansmana erişim sorunu ve öngörülemez piyasa koşulları üreticiden tüketiciye tüm kesimleri etkiledi.


Küresel iklim değişikliğinin olumsuz yansımaları ve ülkelerin küresel ticarette izlediği korumacı politikalar da gıda fiyatlarındaki oynaklıkta önemli rol oynadı. Gıda fiyatlarına yönelik sektör soruşturmaları ve Rekabet Kurumu incelemeleri de yıla damgasını vurdu.


DEPREM FELAKETİYLE SARSILDIK


2023 yılının Şubatında yaşanan ve 11 ili vuran deprem felaketi ülkenin ana gündemi oldu.


Bölgede hayvancılık ağırlıklı olmak üzere tarımsal üretim kısmen sekteye uğradı. Tarım makine parkları ve altyapıda da hasar yaratan deprem felaketi tarımsal büyümeyi olumsuz etkiledi. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı raporuna göre, depremin 11 ili kapsayan tarımsal faturası 27 milyar TL’yi aştı.


2023 yılının ilk çeyreğine damga vuran bir diğer gelişme ise kuraklık riskiydi.


Ancak Mart ayından itibaren mevsim normallerinin üzerinde gerçekleşen yağışlarla deyim yerindeyse direkten döndük. Ancak kuraklık riskine karşın daha önceden açılan ithalat kapıları ve düşürülen gümrük vergileri iç piyasada arz-talep-fiyat dengesini bozdu. Önceki yıllarda tarımda “yokluk” yönetilmeye çalışılırken 2023’te bu sefer “bolluk” yönetilmeye çalışıldı. Buğday ve mısır gibi stratejik tahıl ürünlerinde verim yüksek gerçekleşti. Ancak ithalatın hasat başlangıcına kadar sürmesi sonucu yeni sezona dolu depolarla girildi ve yerli ürünü uzun süre stoklama sorunları yaşandı.


Buna bir de talepteki zayıflık eklenince buğday ve mısır fiyatları TMO’nun açıkladığı müdahale alım fiyatlarının altında kaldı. Türkiye uzun yıllardan sonra ilk kez mısır ve makarnalık buğday ihracatı gerçekleştirdi.


İHRACAT YASAKLARI SÜRDÜ


Tıpkı geçen yıllarda olduğu gibi 2023’te de ihracat yasakları gündem oldu. Önce domates için Mart başında ihracat yasağı getirildi ancak gelen tepkiler üzerine yasak kararı bir hafta içinde iptal edildi.


İhracat yasağından nasibini alan bir diğer ürün ise zeytinyağı oldu. Avrupa’da iki sezondur üst üste yaşanan aşırı sıcaklık ve kuraklık kaynaklı küresel rekolte kaybına Türkiye de eklenince zeytin ve zeytinyağı fiyatları tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de yükselişe geçti.


Fiyat artışlarını frenlemek için Ağustos ayında varil ve dökme zeytinyağı ihracatına kısıtlama getirildi. Önce 1 Ekim’e kadar olan kısıtlama kararı daha sonra süresiz şekilde uzatıldı.


TAHIL KORİDORU KAPANDI


Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgali ile başlayan savaş 2023 yılında da tarımsal emtia piyasa - sında küresel dalgalanmalara sebep oldu.


Türkiye’nin de girişimiyle Ağustos 2022’de oluşturulan Tahıl Koridoru 3 kez uzatılarak 12 aya yakın bir süre açık kaldı. Bu süre zarfında küresel gıda arz güvenliği açısından 32 milyon tonu aşan tahıl ürünü piyasaya arz oldu. Tahıl koridoru anlaşması 17 Eylül itibariyle sona erdi ancak küresel piyasalarda arz ve stok yeterli seviyelerde olduğu için kapanan koridorun piyasalara etkisi sınırlı oldu.


TARIM BAKANLIĞINDA GÖREV DEĞİŞİMİ


Nisan 2022 tarihinde Tarım ve Orman Bakan Yardımcısı görevine getirilen İbrahim Yumaklı, Prof. Dr. Vahit Kirişçi’den görevi devralarak Haziran 2023’te Tarım ve Orman Bakanı olarak atandı. Eylül’de Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan “Tarımsal Üretimin Planlanması Hakkında Yönetmelik” Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi. Böylece tarımda izin almadan üretim yapma dönemi resmen sona ererek planlı üretime yönelik ilk adım atıldı. Planlı üretime geçiş için 2025 yılı işaret edildi.


Aynı zamanda Sözleşmeli Üretimin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik de 15 Eylül tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi. Türkiye’de en son 2001 yılında gerçekleşen genel tarım sayımının ardından yeni bir sayım yapılması için düğmeye basıldı. Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü ile Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) arasında Eylül ayı içerisinde “Genel Tarım Sayımı” yapılmasına ilişkin protokol imzalandı. Bakan Yumaklı, tarım sayımını 2026’da bitirmeyi hedeflediklerini söyledi.


HAYVANCILIKTA İTHALAT 1 MİLYAR $’I AŞTI


Hayvancılıkta yaşanan kronik sorunlar 2023’te de devam etti. Gıda enflasyonuyla mücadele adı altında baskılanan çiğ süt fiyatları yüzünden zarar eden üreticiler anaç hayvanlarını kesime gönderdi. Çiğ süt arzında daralma yaşandı. Bu durum orta vadede kırmızı et piyasasında da dengeleri bozdu ve üretim düştü.


Üretici satış fiyatlarının kontrol altında tutulmaya çalışıldığı bir ortamda raflarda et ve süt ürünlerinin fiyatları artmaya devam etti.


Düşük talebe rağmen kırmızı et arzındaki daralma sonucu ithalat için yeniden düğmeye basıldı. 2023 yılında canlı hayvan ve kırmızı et ithalatına 1 milyar doları aşkın döviz ödendi. Hayvancılık sektöründe arz daralmasıyla yaşa - nan sıkıntının aksine bitkisel üretimde de arz bolluğu sorun yarattı.


Bu yıl narenciye sektörü üretim bolluğu sebebiyle ciddi sıkıntılar yaşadı. Limon, mandalina ve portakal üretiminin ortalamanın yüzde 40 üzerinde gerçekleştiği bir dönemde ihracata yönelik yeterli desteklerin açıklanmaması sonucu fiyatlar aşırı düştü, ürünler dalında kaldı.


Özellikle Çukurova’daki limon üreticileri daldaki ürünlere alıcı bulamadıkları için ağaçlarını kesmek zorunda kaldı. 2023 yılında tarımsal destekleme bütçesi 63,4 milyar lira olarak açıklandı. Ancak destekleme kalemlerine yönelik sadeleştirme vaatleri bu yıl da hayata geçirilemedi.


REKABET KURUMU YOĞUN MESAİ YAPTI


Gıda fiyatlarındaki artış Rekabet Kurumu’nun da radarına girdi. Mayıs 2022’de yumurta sektörüne yönelik açtığı soruşturmaları tamamlayan Rekabet Kurulu, Rekabet Kanunu’nun 4. maddesini ihlal ettiği tespit edilen taraflara toplamda yaklaşık 98 milyon TL idari para cezası uyguladı.


Ekim ayında ambalajlı su şirketlerine soruşturma açan Rekabet Kurumu, Aralık ayı başında da kırmızı et sektörüne yönelik inceleme başlattı. Özetle, 2023 yılı tarım ve gıda sektörü açısından arz ve fiyat dalgalanmalarının yaşandığı öngörülemez bir yıl oldu. 2023’teki riskler ve kırılganlıkların 2024 yılına ne kadar yansıyacağını hep birlikte izleyip göreceğiz.


Dergi Erişimi
Dergi içeriklerini okumak için Bloomberg Businessweek Türkiye dijital dergisine abone olmanız gerekmektedir.Abone değilseniz abonelik satın alarak tüm dergi içeriklerine sınırsız erişim sağlayabilirsiniz
Abone Ol
Bloomberg Businessweek Türkiye'nin 11. Sayısı Yayında!
Bloomberg Businessweek Türkiye'nin 11. Sayısı Yayında!
İşte yeni sayıdan öne çıkanlar...
Halkla İlişkiler ve Kurumsal İletişimde Dijital Dönüşümün Etkileri
Halkla İlişkiler ve Kurumsal İletişimde Dijital Dönüşümün Etkileri
Yapay zeka çağında insan merkezli iletişim stratejilerinin önemi artıyor
Elektrikli Araçlar Çin’i Petrol Çağının Sonuna Doğru Sürüklüyor
Elektrikli Araçlar Çin’i Petrol Çağının Sonuna Doğru Sürüklüyor
Çin’in elektrikli araç yolculuğu, yeşil kaygıların değil, ekonomi ve tüketici tercihlerinin enerji geçişini nasıl hızlandırdığını ortaya koyuyor
İşsizlik Geriledi, Ücretlere Zam Pazarlıkları Kızıştı
İşsizlik Geriledi, Ücretlere Zam Pazarlıkları Kızıştı
2023 yılında işsizlik yüzde 8,5’e gerilerken, istihdam 10 ayda 812 bin kişi arttı. Buna karşılık seçim yılı 2023’te yüksek enflasyon koşulları nedeniyle ücretlilerin gelirini artırıcı adımlar peş peşe geldi.
Kuantum Çağı ve Duygusal Zekâya Yatırım
Kuantum Çağı ve Duygusal Zekâya Yatırım
Yapay zekanın kendi başına öğrendiği ve diğer algoritmalarla etkileşimden dolayı değiştiği bir dünyada, bizim tek şansımız hâlâ kopyalanamayan duygusal zekâmız
Sorgulanan Şeffaflık
Sorgulanan Şeffaflık
Koşullar ne olursa olsun dürüst olmak tüm iletişim stratejilerinin olmazsa olmazı. Şeffaflık ise iyi kurumsal yönetimin de en temel yapıtaşlarından biri
Borsada Hayaller 2022; Gerçekler 2023
Borsada Hayaller 2022; Gerçekler 2023
2023 yılına bir önceki yılın iştahı ama aynı zamanda bir dolu belirsizlikle başladı Borsa İstanbul. Enflasyonun üzerinde getiri elde etme arayışı, özellikle yılın ikinci yarısında gerek halka arzların, gerekse hisselerin dikkat çekici performansı yatırımcıları borsaya yönlendirse de, Ekim ayında görülen zirve sonrası endeks düzeltme sürecine girdi ve yeni yıla yükselen faizlerle birlikte sabit getirili rakipleri ile birlikte başlıyor…
Enerjinin 2023 Yılı Görünümü
Enerjinin 2023 Yılı Görünümü
Jeopolitik gerilimler ve Rusya-Ukrayna savaşının enerji üzerindeki etkisi 2023 yılında da kendini gösterirken, enerji güvenliği ise rekabet gücünde kritik odak noktası halini aldı. Enerji krizi yenilenebilir enerji yatırımlarına büyük bir destek sağlarken, dünya genelinde net sıfır geleceğe doğru önemli ilerlemeler kaydediliyor.
Küresel Piyasalara 2023 Yılında Muhteşem Yedili Damga Vurdu
Küresel Piyasalara 2023 Yılında Muhteşem Yedili Damga Vurdu
Nasdaq en çok kazandıran borsa olurken, Hindistan Bombay Borsası gelişen piyasalarda öne çıktı
Makro Veriler 2023’e Dair Neler Söylüyor?
Makro Veriler 2023’e Dair Neler Söylüyor?
Depremler, seçim, değişen para politikası ve jeopolitik gerginlikler 2023 yılında Türkiye’nin makroekonomik performansını belirledi. Bu yıl büyüme istikrarsız bir seyir izlerken enflasyon alışılmadık şekilde yaz aylarında hızlandı. İşsizlik oranı gerilerken, cari ve dış ticaret dengesi ise açık vermeye devam etti…
Nasıl Bir 2024?
Nasıl Bir 2024?
Bloomberg HT Genel Yayın Yönetmeni Açıl Sezen yazdı;
Yayın Geliri Futbolu Kurtarır mı?
Yayın Geliri Futbolu Kurtarır mı?
Kültürlerin endüstriyelleşmesi artık günümüzün olağan bir durumu haline geldi. Kitlelere etkisi herkesçe bilinen, dünyada gündemi dahi değiştirebilecek güçteki futbol ise, bu endüstriyelleşme sürecinin amiral gemilerinden biri konumunda. Peki futbol nasıl bu kadar büyük bir ekonomiye dönüştü? Bu yazıda futbolun “arsadan borsaya” geçiş sürecini ve bu geçişin önemli bir kısmını oluşturan yayıncılığı inceleyeceğiz.
Geri Dönüşümden Döngüsel Ekonomiye Geçiş
Geri Dönüşümden Döngüsel Ekonomiye Geçiş
Ürün ve malzemelerin en başından itibaren yeniden kullanılacak, onarılacak ve yeniden üretilecek şekilde tasarlandığı döngüsel ekonomi daha fazla değer yaratabilir
TCMB Büyüme Konusunda Ne Diyor?
TCMB Büyüme Konusunda Ne Diyor?
Seçim sonrası dönemde merkez bankası hem atılan adımların dünyaca kabul görmüş reçetelerle tutarlı olması, hem de açıklanan daha gerçekçi enflasyon tahminleriyle önemli ilerleme kaydetti. Ancak yine de iletişimde netlik konusunda gidilmesi gereken mesafe var.
Enflasyonla Mücadele Küresel Büyümeyi Yavaşlatacak...
Enflasyonla Mücadele Küresel Büyümeyi Yavaşlatacak...
Raporlar 2024 yılında küresel ekonomi için V şeklinde hızlı bir toparlanmadan ziyade U şeklinde yavaş ve sığ bir toparlanmaya işaret ediyor.
2024 Yatırım Stratejileri
2024 Yatırım Stratejileri
Para politikasında normalleşme ile TL cinsi sabit getirili araçlar portföylere geri dönerken, hisse ve döviz cinsi varlıklar azalarak da olsa gözde yatırım aracı olmayı sürdürüyor.
2024’te Ekonominin İki Yüzü
2024’te Ekonominin İki Yüzü
Bloomberg Businessweek olarak yeni yılda Türkiye ekonomisini bekleyen olumlu ve olumsuz senaryoları ekonomistlere sorduk. En olumsuz senaryoların ekonomi yönetiminin değişmesi ve sıkılaşma politikasından dönülmesi olduğunu ifade eden ekonomistler, olumlu senaryoların gerçekleşmesi için ise bazı şartlar ortaya koydu. Eğer bunlar gerçekleşirse 2024’te kredi notumuzun artması beklenebilir.
Yakalar Beyaz Maaşlar Mavi
Yakalar Beyaz Maaşlar Mavi
Tasarruf yapamayan, ev ve araba almanın sadece hayalini kuran ama bunun için çok uzun yıllar çalışması gerektiği gerçeğiyle yüzleşen beyaz yakalılar, gelir düzensizliği, artan enflasyon derken ekonomik krizden en çok etkilenen işçi sınıfı oldu. Sosyoekonomik olarak belli bir sınıfta bulunan bu grup alım gücü düştükçe mutsuzlaşmaya ve ümitsizleşmeye başladı.
Borsa Dibi Gördü mü?
Borsa Dibi Gördü mü?
Pandemi sonrası yaşanan üç yıllık rallinin ardından borsa 2023’ü başladığı gibi düşüşle tamamlıyor. Yılın ilk çeyreğinde yüzde 12 gerilemesinin ardından ikinci ve üçüncü çeyrekte yüzde 73 yükselen endeks, yılın son çeyreğini de yüzde 10 civarında kayıpla tamamlıyor. 2024’e girerken gözler aşırı satım bölgelerine giren hisselere alım gelip gelmeyeceğinde.