Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, enflasyonla mücadele kapsamında uyguladığı sıkı para politikasıyla 2024 yılında politika faizini yüzde 50 seviyesine çıkararak yıl genelinde sıkı duruşunu korurken, yılın son ayında faiz indirim döngüsünü başlattı. Ekonomi yönetiminin öncelikli hedefi olan enflasyon ise Kasım ayında TCMB’nin yıl başındaki yüzde 36 olan tamininin üzerinde yüzde 47,09 seviyesine geriledi. Tüketici fiyatları aylık bazda ise yüzde 6,70 seviyesinden yüzde 2,24 seviyesine geriledi. Öte yandan ekonomi yönetimi, politika faizinin yanı sıra devreye aldığı bazı adımlarla finansal koşulları sıkılaştırıken, PMI verisi salgın dönemindeki seviyelerine geriledi, sanayi üretimi depremden bu yana en büyük düşüşünü kaydetti. Ancak iç talepte istenilen seviyede soğuma gerçekleşmedi. Uygulanan para politikasının en belirgin sonuçları ise TCMB’nin rezervlerinde kendini gösterdi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası toplam rezervleri, 13 Aralık haftasında 163 milyar 482 milyon dolara çıkarak tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. 2025’de sonlandırılması hedeflenen kur korumalı TL mevduat ve katılma hesapları 1 trilyon 153,5 milyar TL’ye kadar geriledi. 2024’te ekonomi yönetiminin seçim sonrası devreye aldığı rasyonel politikaların kararlılıkla sürdürülmesi yabancı kurumlar tarafından da olumlu karşılanırken, uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu S&P, Moody’s ve Fitch, Türkiye’nin notunu yükseltti. Türkiye’nin beş yıllık risk primi 250 seviyelerine kadar geriledi.

Hem yurt içinde hem yurt dışında zor bir yılı geride bırakırken, TCMB’nin attığı adımları şöyle sıralayabiliriz:

TCMB’den zorunlu karşılıkla miktarsal sıkılaştırma adımı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Türk lirası mevduata geçişin desteklenmesi amacıyla 30 Ocak tarihinde kur koruması sağlanan hesaplar için zorunlu karşılık oranlarının altı aya kadar olan vadelerde yüzde 30’dan yüzde 25’e indirilmesine, yabancı para cinsinden mevduat/katılım fonu (yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu ve kıymetli maden depo hesapları hariç) için tüm vadelerde TL cinsinden tesis edilen ilave zorunlu karşılık oranının yüzde 4’ten yüzde 8’e yükseltilmesine karar verdi.

Bankalara zorunlu karşılıklar için faiz ödenmesine karar verildi

Merkez Bankası şubat ayında bankaların uzun süredir talep ettiği zorunlu karşılıklara faiz ödenmesi konusunda adım attı. Parasal aktarım mekanizmasının güçlendirilmesi, TL mevduat payının artırılması ve KKM’den TL mevduata geçişin desteklenmesi amacıyla belirlenen koşulları sağlayan mevduat bankalarının 1 aydan uzun vadeli TL mevduat ve KKM hesapları için tesis edilen zorunlu karşılıklarına üç ayda bir faiz uygulanmasına karar verildi.

Menkul kıymet tesisi yürürlükten kaldırıldı

Merkez Banka s ı (TCMB) Mayıs ayında tahvil piyasası üzerinde kamu kontrollü yapıya olanak sağlayan menkul kıymet tesisi uygulamasını yürürlükten kaldırdı. Değişiklikle, tahvil piyasasındaki kamu kontrollü yapı ve TCMB’nin Hazine tahvili üzerindeki regülasyon ile sağlanan kontrolü son bulmuş oldu.

TL mevduat ve KKM’de zorunlu karşılık oranları artırıldı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) 23 Mayıs tarihinde ilave sterilizasyon tedbirleri kapsamında, kısa vadeli TL mevduat için zorunlu karşılık oranını yüzde 8’den yüzde 12’ye, uzun vadeli mevduat için ise sıfırdan yüzde 8’e çıkardı.

TCMB bununla birlikte KKM’nin yenileme dahil toplam hedefini yüzde 75’e düşürdü. Tüzel kişi KKM ile gerçek ve tüzel kişi YUVAM hesapları bir sonraki hesaplama döneminden itibaren geçerli olacak şekilde toplam hedef hesaplamasından çıkarıldı. Toplam hedefin sağlanması halinde KKM için tesis edilen zorunlu karşılıklara uygulanan faiz oranı politika faiz oranının yüzde 40’ına düşürüldü. Yabancı para kredilere aylık yüzde 2 büyüme sınırı getirilirken sınırı aşan kredi tutarı kadar TL cinsinden zorunlu karşılığın bir yıl boyunca bloke olarak tesis edilmesine karar verildi.

Kredilerde büyüme sınırı düşürüldü

Ekonomi yönetimi, faiz artırımının yanı sıra finansal koşulları sıkılaştırarak para politikası aktarımını desteklemek amacıyla kredilerdeki güçlenmeye karşı da haziran ayında bir takım düzenlemeler yaptı. Buna göre kredi büyümesine dayalı menkul kıymet tesisi kapsamında, TL ticari krediler için yüzde 2,5 olan aylık büyüme sınırı yüzde 2’ye, ihtiyaç kredilerinde yüzde 3 olan aylık büyüme sınırı yüzde 2’ye düşürüldü. Taşıt kredilerinde ise yüzde 2 sınırının korunmasına karar verildi.

İhracat bedellerinin TCMB’ye satış yükümlülüğü yüzde 30’a düşürüldü

2022’nin Nisan ayında TCMB genelgesiyle ihracatçıların Merkez Bankası’na döviz satışında yüzde 25’ten yüzde 40’a çıkarılan oran, normalleşme adımları kapsamında Haziran ayında düşürüldü. Merkez Bankası, ihracat bedellerinin ve döviz kazandırıcı hizmet gelirlerinin TCMB’ye satış yükümlülüğü oranlarını yüzde 40’tan yüzde 30’a indirdi.

Döviz karşılığı TL swap işlemlerine son verildi

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Temmuz ayında aldığı kararla sterilizasyon araçlarının çeşitlendirilmesi kapsamında, kotasyon yöntemiyle gerçekleştirilen döviz karşılığı TL swap işlemlerine son verme kararı aldı.

Yabancı para kredilerde büyüme sınırı yüzde 1,5’e çekildi

Sıkı para politikası duruşuna yönelik destekleyici adımlarını sürdüren TCMB, Temmuz ayında yabancı para krediler için yüzde 2 olan aylık büyüme sınırını yüzde 1,5’e indirirken, TL kredilerde yüzde 2 olan aylık büyüme sınırlarını sabit tutma kararı aldı. TCMB, kredi büyümesine dayalı zorunlu karşılık uygulamasında değişiklikler yapılarak dezenflasyon patikası ile kredi büyümesinin uyumlu seyri ve TL kredilerin payının korunmasının amaçlandığını kaydetti.

TL mevduatta zorunlu karşılık oranı arttırldı

Eylül ayında Türk lirası mevduat hesaplarına uygulanan zorunlu karşılık oranları ile yabancı para (YP) mevduat için TL cinsinden tesis edilmesi gereken zorunlu karşılık oranı değiştirildi. Buna göre, kısa vadeli TL mevduatta yüzde 12 olan oran yüzde 15’e, uzun vadeli TL mevduatta yüzde 8 olan oran da yüzde 10’a çıkarılırken, YP mevduat için TL tesis oranı yüzde 8’den yüzde 5’e indirildi.

KKM’de zorunlu karşılık oranı yükseltildi

TCMB 2 Kasım tarihinde KKM’nin yoğunlaştığı altı aya kadar vadelinin zorunlu karşılık oranını 5 puan artırarak yüzde 30’a yükseltti. Bir yıla kadar vadeli ile bir yıl ve daha uzun vadeli olanlar için zorunlu karşılık oranı ise yüzde 5’ten yüzde 10’a çıkarıldı.

Yabancı para mevduat/katılım fonu için zorunlu karşılık tutarları tüm vadelerde 1’er puan artırıldı. Piyasada oluşan TL likidite miktarının sistemden eklenmesi ve TL mevduata geçişin sağlanması amacıyla TL cinsi tesis edilmek üzere tüm vadelerde döviz mevduatına yüzde 4 ilave zorunlu karşılığa karar verildi.

TCMB faiz indirim sürecini başlattı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Şubat 2023’ten sonra ilk kez aralık toplantısında faiz indirimine başladı. Banka, politika faizini 2,5 puan indirimle yüzde 47,50 seviyesine çekti, faiz koridoru 600 baz puandan 300 baz puana daraltıldı. Karar metnine “Kurul, kararlarını enflasyon görünümü odaklı, ihtiyatlı ve toplantı bazlı bir yaklaşımla alacaktır” ifadesi eklendi.

Reeskont kredilerinde faiz düşürüldü

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) politika faizini 2,5 puan düşürmesinin ardından reeskont kredilerinde de faizi düşürdü. TCMB’den yapılan açıklamayla, ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredisi iskonto oranı hesaplamasında değişiklik yapılarak hesaplamada politika faizinin belirli bir oranının esas alınması kararlaştırıldı. Bu çerçevede, güncel reeskont kredisi toplam faiz maliyeti yüzde 29,93 olarak uygulanacak.